Гробница Архимеда

(перевод с греческого; автор оригинала Константинос Тодис


С утра Сиракузы ликуют во славу
Прекрасной, как лань, — легконогой богини*.
Священная почесть хмельному бокалу
Забыть о сраженьях позволила ныне.

А ранее спела им флейта победу
Под сенью святынь непорочных эллинских:
Насытили римлян кровавым обедом -
За всех убиенных у стен леонтийских.

Стегает трусливых безумство Марцелла*:
«Уймите его! Сокрушите затеи!..»
А он*, вдохновенный, упрямо, всецело
Отдался во власть новоумной идее.

Посыпались камни дождём с катапульты,
Чужими триерами вздыбились мели.
Лавиной обрушили греки попутно
С бойниц в легион арбалетные стрелы.

На суше машины, столапые звери,
Громят супостатов нещадно, помногу.
Но всё ж, невзирая на вражьи потери,
Союзникам шлёт Карфагенец* подмогу...

Наполнила амфоры ночь тишиною,
И снова старик над столом с чертежами…
Мятётся Ортигия чёрной волною:
В огне Ахрадина схлестнулась с врагами.

А вслед запылали… горят Сиракузы.
Скорбя, убиваются чайки над морем.
С мечтою Диона*прощаются музы,
А в храмах молитвы умащены горем…

В забвенных руинах колючей стеною
Разросся бурьян, где хоронятся звери.
Пришёл Цицерон, со вселенской виною, -
Найти в неземное величие двери.

Явилась из праха святая могила.
На плитах — в цилиндре небесная сфера.
То — символ, без войн, идеального мира,
То — в разум и истину новая вера.
07.10.2012

ссылки:
 
Богиня*: здесь – Артемида. В греческой мифологии богиня охоты. Вечно юная, прекрасная, как ясный день, богиня Артемида, с луком и колчаном за плечами, с копьём охотника в руках весело охотится в тенистых лесах и залитых солнцем полях. В римской мифологии ей соответствует богиня Диана.Когда римляне в 212г. ворвались в Сиракузы, сиракузяне отмечали праздник в честь этой богини.

Леонтины*: маленький город недалеко от Сиракуз. Римляне, взявшие Леонтины с первого  приступа, были уверены, что они быстро возьмут и Сиракузы. Но взять Сиракузы было непросто, осада длилась более двух лет...(214 – 212г. до н.э.).

Марцелл*: римский полководец. Воспользовавшись слабой точкой укреплений и общегородским праздником, Марцелл сумел взять три района Сиракуз, а затем крепость Эвриал. После тяжёлой осады, в ходе которой оба войска пострадали от эпидемии, в 212г.до н.э.Марцеллу удалось завладеть Ахрадиной с помощью предательства.

Карфагенец*(прим.автора перевода): Ганнибал (247—183 до н. э.) — карфагенский полководец.

Карфаген*: древный город и государство, существовавшее в 7-2вв.до н.э. в западном Средиземноморье.

Архимед*(ок.287-212г.до н.э.): древнегреческий учёный, математик и механик из Сиракуз.Архимед был пионером математической физики, одним из создателей механики как науки.Работы Архимеда показывают, что он был прекрасно знаком не только с математикой, но и астрономией, труды его поражают глубиной проникновения в существо рассматриваемых задач.Архимед вычислил площадь эллипса и первый рассмотрел одну задачу изопериметрического исчисления.Архимеду удалось создать формулу для определения площади треугольника через три его стороны, неправильно именуемую в настоящее время формулой Герона. Этому учёному принадлежит определение понятия центра тяжести тела.Он также сделал математический вывод законов рычага.Ему приписывают гордую фразу: «Дай мне, где встать, и я сдвину Землю!..» Архимед изобрёл водоподъёмный механизм, т.н. «архимедов винт», который явился прообразом корабельных, а также воздушных винтов.Интересно, что усовершенствованный вариант водоподъёмной машины можно было встретить в начале 20-го века в монастыре, находившемся на Валааме, одном из северных российских островов.Учёный построил небесную сферу — механический прибор, при помощи которого можно было наблюдать движения планет, фазы луны, солнечные и лунные затмения.
Он организовал инженерную оборону Сиракуз от римских войск.Погиб во время осады этого города. Был убит солдатом, которому великий грек-математик закричал:«Не смей трогать моих чертежей!..»

Ортигия *: маленький остров в бухте, рядом с городом Сиракузы.В древности Ортигия была важной укреплённой крепостью Сиракуз.

Ахрадина*: Сиракузы состояли из четырех кварталов, из которых каждый был обнесён стеной: Ахрадина, Тиха, Неаполь и Эпиполис.Первой застроенной после острова частью города была Ахрадина; здесь помещались площадь с прекрасными портиками, храм Олимпийского Зевса и театр.

Сиракузы*: основаны в 7 веке ок.735г.до н.э.Один из самых замечательных городов в мире.Это родина великого Архимеда. Первоначально Сиракузы были расположены на небольшом острове Ортигия.Сиракузы воспели Вергилий и Пиндар. В этом городе родился Феокрит.Именно здесь Платон пытался воплотить в жизнь свой идеальный план государственного устройства.

Дион*(ок.408-353г.до н.э.): Дион был братом Аристомахи, одной из жен сиракузского тирана Дионисия Старшего.Когда на Сицилию прибыл Платон, Дион, уставший от окружения Дионисия, стал горячим поклонником учения великого афинского философа и сам уговорил Дионисия выслушать Платона.Тиран, однако, почувствовав угрозу в нравственной силе философии Платона, приказал продать философа в рабство.С помощью Платона Дион намеревался облагородить тиранию, а если бы этого не получилось, то свергнуть тирана и установить демократию.

Музы*: божества древнегреческой мифологии, олицетворяющие творческое вдохновение в области искусств.

Цицерон*(106-43г.до н.э.): великий римский оратор.Цицерон объездил всю провинцию, где посетил знаменитые храмы и ознакомился с произведениями искусства.В Сиракузах он решил найти могилу Архимеда.Никто из местных жителей не знал, где она находится.Сфера и цилиндр — вот все приметы, по которым её можно было отыскать.К счастью для Цицерона и сиракузян, могила обнаружилась, но сильно заросла кустарником.Цицерон усовершенствовал памятник, поместив стихотворную эпитафию Архимеду.
Согласно преданию, Цицерон сказал: «… Этот сицилиец обладал гением, которого, казалось бы, человеческая природа не может достигнуть!..»

 
Ο  ΤΑΦΟΣ  ΤΟΥ  ΑΡΧΙΜΗΔΗ
 
Οι Συρακούσιοι ακόμη γιορτάζουν...
Τρεις μέρες αφιερώνουν στη θεά* τους.
Γλυκό κρασί μες στα ποτήρια βάζουν,
ξεχνούν τη μάχη στη χαρά τους.
 
Νωρίτερα, η νίκη ήταν δική τους.
Δεν άφησαν τους βάρβαρους ν’αγγίξουν τα ιερά τους.
Πήραν εκδίκηση για τους ήρωες εκείνους,
που οι Ρωμαίοι φόνευσαν κοντά στους Λεοντίνους.*
 
Ο Μάρκελλος* μαινόμενος αμέσως διατάζει :
«Μη σταματάτε! Χτυπάτε αυτόν που μας χλευάζει!..»
Μα αυτός καθόταν ήρεμος στο εργαστήριό του,
σκέφτοντας πολυμήχανα πάνω στο σχέδιό του.
 
Οι πέτρες έπεφταν βροχή από τους καταπέλτες
και τα καράβια βούλιαζαν ανήμπορα στις ξέρες.
Ξύλινα βέλη οι Έλληνες ρίχνουν απ’ τις βαλίστρες,
με γνώση και με δύναμη από τις πολεμίστρες.
 
Και στην ξηρά, για τους Ρωμιούς, τα πράγματα είναι ίδια.
Οι μηχανές σφυροκοπούν, το βάζουνε στα πόδια!..
Πολεμοφόδια ταχιά στέλνει η Καρχηδόνα,*
χωρίς καμιά αντίσταση, «χαμένη» η λεγεώνα!..
 
Η νύχτα πέφτει σιωπηλά κι απλώνεται σκοτάδι...
Ο Αρχιμήδης* ξαγρυπνά, στους κύκλους του εστιάζει.
Μαύρα μαντάτα έρχονται από την Ορτυγία*:
Στρατιώτες στην Αχραδινή* εισβάλλουν με τη βία.
 
Πάρθηκε η Πόλη, έπεσαν οι Συρακούσες*...
Για τ’ όνειρο του Δίωνα* μοιρολογούν οι Μούσες.*
Οι γλάροι πάνω απ’ τη φωτιά πετούν μα τρομαγμένοι,
ηχώντας ύμνο πένθιμο απ’ το ναό σταλμένοι.
 
Πέρασαν χρόνια αφήνοντας σωρούς από συντρίμμια...
Χορτάρια φύτρωσαν παντού και φώλιασαν αγρίμια...
Ήρθ’ ο Κικέρωνας* να δει το μεγαλείο στον τόπο
κι απέτισε φόρο τιμής, εδώ με επιτάφιο λόγο.
 
Μια πλάκα μόλις φάνηκε ανάμεσα στ’ αγκάθια...
Πάνω της ένας κύλινδρος και μια ουράνια σφαίρα.
Σύμβολα κόσμου ιδανικού με γνώση και αλήθεια,
τα όνειρα του καθενός για μια καινούρια μέρα...
 
αναφορές :
 
*θεά : Εδώ — Αρτέμιδα. Στην ελληνική μυθολογία, η θεά του κυνηγιού. Πάντοτε νέα, όμορφη, σαν την καθαρή μέρα, η θεά Άρτεμις,με τη φαρέτρα και τα τόξα της στην πλάτη,με το δόρυ του κυνηγού στα χέρια, διασκεδάζει κυνηγώντας σε σκιερά δάση και ηλιόλουστες πεδιάδες. Στη ρωμαϊκή μυθολογία, αντιστοιχεί με τη θεά Διάνα. Όταν οι Ρωμαίοι εισέβαλαν στις Συρακούσες το 212 π.Χ. οι Συρακούσιοι γιόρταζαν για τρεις μέρες προς τιμήν της θεάς Αρτέμιδας.
 
*Λεοντίνοι: Μικρή πόλη κοντά στις Συρακούσες.Οι Ρωμαίοι, οι οποίοι με την πρώτη επίθεση νίκησαν στους Λεοντίνους πίστεψαν,ότι γρήγορα θα πάρουν και τις Συρακούσες.Αλλά για να παρθεί μια τέτοια πόλη δεν ήταν απλό. Η πολιορκία διήρκεσε περισσότερο από δύο χρόνια… (214 — 212 π.Χ.)
 
*Μάρκελλος : Ρωμαίος ναύαρχος.Το 212 π.Χ. εκμεταλευόμενος το αδύνατο σημείο των οχυρώσεων της πόλης και την κοινή γιορτή των Συρακουσίων,κατάφερε να καταλάβει τρεις τομείς της πόλης και στη συνέχεια να κυριεύσει το Ευρυάλιο φρούριο. Μετά από σκληρή πολιορκία, κατά την οποία και οι δύο πλευρές υπέστησαν απώλειες από τις επιδημίες,το 212 π.Χ. ,ο Μάρκελλος κατάφερε να καταλάβει την Αχραδινή με τη βοήθεια προδοσίας.
 
*Καρχηδόνα: Αρχαία πόλη και κράτος, που υπήρξε από τον 7ο ως και τον 2ο αι. π.Χ. στη δυτική Μεσόγειο.
 
*Αρχιμήδης (περ. 287 – 212 π.Χ.) : Αρχαίος έλληνας επιστήμονας, μαθηματικός και μηχανικός από τις Συρακούσες. Ο Αρχιμήδης ήταν πρωτοπόρος της φυσικομαθηματικής και ένας από τους δημιουργούς της μηχανικής ως επιστήμης.Τα έργα του Αρχιμήδη δείχνουν ότι ήταν καλά εξοικιωμένος στα μαθηματικά και στην αστρονομία της εποχής του και επηρέασαν σε βάθος την ουσία στη διείσδυση των υπό εξέταση προβλημάτων.Ο Αρχιμήδης υπολόγισε το εμβαδόν της έλλειψης και εξέτασε πρώτος ένα πρόβλημα ισοπεριμετρικού τύπου. Στον Αρχιμήδη ανήκει ο τύπος για τον ορισμό του εμβαδού του τριγώνου μέσω των τριών πλευρών του, που λανθασμένα ονομάζεται “Τύπος του Ήρωνα”. Στον Αρχιμήδη ανήκει ο ορισμός του κέντρου βάρους ενός σώματος.Έδωσε τη μαθηματική εξίσωση του νόμου για τους μοχλούς.Σε αυτόν αποδίδεται η περήφανη φράση :“Δώσε μου ένα μέρος να σταθώ κι εγώ θα κινήσω τη γη!..”. Ο Αρχιμήδης ανακάλυψε τον υδροστατικό μηχανισμό ανύψωσης,που ονομάζεται “Κοχλίας του Αρχιμήδη” και ο οποίος στάθηκε το πρωτότυπο των πλοίων και των ελίκων. Είναι ενδιαφέρον,ότι μια βελτιωμένη έκδοση του υδροανυψωτικού αυτού μηχανισμού βρέθηκε στις αρχές του 20ού αι. στο μοναστήρι που βρίσκεται στο Βαλαάμ, ένα από τα βόρεια ρωσικά νησιά. Ο Αρχιμήδης κατασκεύασε την ουράνια σφαίρα, μια μηχανική συσκευή η οποία μπορεί να παρατηρεί την κίνηση των πλανητών, τις φάσεις της σελήνης και τις ηλιακές και σεληνιακές εκλείψεις. Οργάνωσε τη μηχανική υποστήριξη των Συρακουσών για την αντιμετώπιση των ρωμαϊκών στρατευμάτων. Σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια της πολιορκίας των Συρακουσών. Ο επιστήμονας ερευνούσε με εμμονή την εξεύρεση λύσης μπροστά σε κάποιο πρόβλημα. Ο Αρχιμήδης ούτε καν κουνήθηκε και παρά τη διαταγή του Μάρκελλου, σκοτώθηκε από έναν άγριο στρατιώτη, στον οποίο ο μεγάλος Έλληνας μαθηματικός φώναξε: “Μη μου τους κύκλους τάραττε!..”
 
*Ορτυγία: Μικρό νησί στον κόλπο, κοντά στην πόλη των Συρακουσών. Στην αρχαιότητα η Ορτυγία ήταν ένα σημαντικό προπύργιο της ισχυρής αρχαιοελληνικής πόλης των Συρακουσών.
 
*Αχραδινή : Οι Συρακούσες αποτελούνταν από τέσσερα οικοδομικά τετράγωνα, καθένα από τα οποία περιβαλλόταν από ένα τείχος: Η Αχραδινή, το Τείχος, η Νεάπολη και η Επίπολη.Το πρώτο που δημιουργήθηκε ήταν η Αχραδινή. Εδώ τοποθετούνται η περιοχή με τις όμορφες στοές, ο ναός του Ολυμπίου Διός και το θέατρο.
 
*Συρακούσες: Οι Συρακούσες ιδρύθηκαν τον 7ο αι. — περίπου το 735 π.Χ. Μια από τις ομορφότερες πόλεις του κόσμου. Πατρίδα του μεγάλου Αρχιμήδη,ιδρύθηκε σύμφωνα με την παράδοση από τους Κορινθίους. Οι Συρακούσες βρισκόταν αρχικά στο μικρό νησί της Ορτυγίας. Εδώ απήγγειλαν ο Βιργίλιος και ο Πίνδαρος και γεννήθηκε ο Θεόκριτος. Εδώ ο Πλάτωνας προσπάθησε να πραγματοποιήσει το πρότυπο σχέδιο της ιδανικής πολιτείας του.
 
*Δίων (περ.408 – 353 π.Χ.) : Ήταν αδελφός της  Αριστομάχης, μιας από τις συζύγους του τυράννου των Συρακουσών Διονυσίου του Πρεσβυτέρου. Όταν στη Σικελία ήρθε ο Πλάτωνας, ο Δίωνας κουρασμένος από το πολιτικό κλίμα γύρω από τον Διονύσιο, έγινε μεγάλος θαυμαστής των διδασκαλιών του μεγάλου Αθηναίου φιλοσόφου και έπεισε τον Διονύσιο να ακούσει τον Πλάτωνα. Ωστόσο,ο τύραννος αισθάνθηκε ότι απειλείται από την ηθική δύναμη της φιλοσοφίας του και διέταξε να πουλήσουν το φιλόσοφο στη δουλεία. Με τη βοήθεια του Πλάτωνα, ο Δίωνας προσπάθησε να βελτιώσει το πολίτευμα και αν αυτό θα αποτύγχανε, τότε θα ανέτρεπε τον τύραννο και θα εγκαθίδρυε τη δημοκρατία.
 
*Μούσες : Θεότητες της αρχαιοελληνικής θρησκείας προσωποποιημένες με ποιητική και μουσική έμπνευση.
 
*Κικέρων(106–43π.Χ.) : Μεγάλος Ρωμαίος ρήτορας. Ο Κικέρωνας ταξίδεψε σε όλη την επαρχία, επισκέφθηκε γνωστούς ναούς και γνώρισε έργα τέχνης. Στις Συρακούσες αποφάσισε να επισκεφθεί τον τάφο του Αρχιμήδη. Κανείς από τους ντόπιους δεν γνώριζε που βρίσκεται ο τάφος. Η σφαίρα και ο κύλινδρος ήταν τα σημάδια με τα οποία θα μπορούσε να βρεθεί η τοποθεσία του. Ευτυχώς για τον Κικέρωνα και τους Συρακούσιους ο τάφος βρέθηκε, αλλά ήταν κατάφυτος από θάμνους. Ο Κικέρωνας παρουσίασε ο ίδιος το μνημείο με έναν επιτάφιο για τον Αρχιμήδη. Ο Κικέρωνας δε, είπε : “ Αυτός ο Σικελιώτης είχε μια ιδιοφυία,  την οποία προφανώς η ανθρώπινη φύση δεν μπορεί να επιτύχει!.. ”
 
07.02.2012